Czy może być bardziej zachęcająca nazwa warzywa niż fasola ?Piękny Jaś? ? Nazwa taka budzi same pozytywne skojarzenia, nic więc dziwnego, że w kuchni małopolskiej poświęca się jej dużo uwagi.
Obszar, na którym kumuluje się uprawa ?Pięknego Jasia? to Dolina Dunajca, między Tropiem na Sądecczyźnie a Zakliczynem w powiecie tarnowskim. Niektórzy twierdzą, że koryto rzeki w tym miejscu łagodnie zakręcając przypomina kształtem strąk fasoli. Co roku we wrześniu w Zakliczynie odbywa się Święto Fasoli, wtedy na straganach degustować można fasolkę po zakliczyńsku, zrazy fasolowe, jaśkowe pierogi, smalec z fasoli czy jaśkowe serca.
Ze względu na niezwykłe właściwości smakowe i bogate tradycje kulinarne, od dnia 25 października 2011 r., fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca jako produkt regionalny chroniona jest certyfikatem unijnym, jako Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP). Uprawnienia do produkcji fasoli z oznaczeniem ChNP mogą otrzymać jedynie rolnicy uprawiający ją na obszarze 11 gmin leżących w dolinie rzeki Dunajec: Gródek nad Dunajcem (powiat nowosądecki), Zakliczyn, Wojnicz, Wierzchosławice, Radłów, Wietrzychowice, Tarnów, Pleśna, Żabno (powiat tarnowski), Czchów (powiat brzeski) i Gręboszów (powiat dąbrowski) w województwie małopolskim.
Trzeba też wiedzieć, że fasola w tych obszarów zawiera więcej magnezu niż uprawiana gdzie indziej (80 mg/kg), co wynika to z wysokiej zawartości pierwiastka w tutejszej glebie. Piękny Jaś z doliny Dunajca smakuje słodkawo, a jego konsystencja jest niezwykle delikatna.
Do wpisania fasoli na listę produktów tradycyjnych w Polsce, a następnie produktów regionalnych w Unii przyczyniła się pani Janina Molek ? królowa kuchni fasolowej. To w jej gospodarstwie w Tropiu powstawały pierwsze wspaniałe kiełbasy i pasztety fasolowe, torty i ciasteczka, zupa fasolówka i ? wódka z fasoli. Pani Janina niestrudzenie prezentowała te fasolowe cuda na konkursach kulinarnych, jarmarkach, warsztatach i festiwalach. Do kolekcji nagród pani Janiny Molek dołączyła kolejna, druga już „Perła” poznańskiej Polagry. To wyróżnienie w konkursie na najlepszy produkt regionalny pani Janina odebrała tym razem za unikatową „Fasolówkę” – wódkę z fasoli wykonywaną zgodnie ze starą recepturą. Poprzednie otrzymała za zupę z fasoli, której smak jest nam znany z licznych degustacji, m.in. w czasie Fasolowych Żniw czy Dni Jeziora Rożnowskiego. Wódka z fasoli znalazła się też wśród produktów tradycyjnych na liście Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Pani Janina Mołek. Fot. Elżbieta Tomczyk-Miczka
Pani Janina nie ukrywa swoich ?fasolowych? tajemnic. Chętnie dzieli się przepisami, które zamieszcza na swojej stronie www.piekny-jas.pl. Jest współautorką książki pod tytułem ?Fasola z Doliny Dunajca? wydanej w wersji językowej polskiej i angielskiej. Najważniejsza wskazówka od Pani Janiny, to ta, że fasoli nie powinno się moczyć przed gotowaniem, co gospodynie powszechnie stosują, albowiem wtedy fasola fermentuje i jest ciężko strawna. Zamiast tego należy ją długo gotować, dolewając co jakiś czas zimnej wody. Piękny Jaś z Doliny Dunajca ma cienką skórkę, dlatego gotuje się krócej, niż inne odmiany.
Dolina Dunajca, to jeden z piękniejszych terenów turystycznych naszego kraju. Bliskość jezior Rożnowskiego i Czchowskiego, Sanktuarium w Tropiu, miasteczka Czchów z klimatycznym rynkiem i ruinami zamku, kąpieliska Chorwacja w Jurkowie, licznych zabytków na Szlaku Architektury Drewnianej, stwarzają warunki do wypoczynku i zwiedzania. Dla fasoli panują tu sprzyjające warunki naturalne: plantacje położone są dość nisko, dzięki temu pola osłonięte są od wiatru, na który roślina jest bardzo wrażliwa. Umiejętności i doświadczenie producentów z Doliny Dunajca (np. wybór odpowiednich tyczek czy optymalnego terminu podcięcia roślin, by zdążyć przed pierwszymi przymrozkami, itd.) przyczyniają się do budowy marki i sławy ?Królestwa Fasoli?.
Pani Janina mieszka obecnie u syna, w Jurkowie, od czasu, gdy jej uroczy domek w Tropiu podmyła woda podczas powodzi. W produkcji i promocji kuchni fasolowej pomaga jej wnuk, ale trudno jej sprostać wszystkiemu, gdy zdrowie niedomaga.
Tymczasem w okolicy pojawili się kontynuatorzy ? Spółdzielnia Socjalna ?Serce Pogórza?. To grupa pasjonatów, która dba o odtworzenie tradycyjnej kuchni fasolowej. Podczas XVII Święta Fasoli „Serce Pogórza” zgłosili oni do konkursu na najlepsze danie fasolowe potrawę „Jaśkowe serce na fasolowym łożu”. Komisja Konkursowa przyznała im za to II miejsce, zaraz za potrawą „Zrazy fasolowe w sosie borowikowym”, autorstwa Wolskiej Organizacji Kobiet ?Nad potokiem?. Spółdzielnia ?Serce Pogórza? organizuje też własny Konkurs Specjały z Fasoli Piękny Jaś, odnoszący się do przygotowania dań z fasoli. W trakcie ostatniej edycji, w październiku 2016, Komisja Konkursowa biorąc pod uwagę smak, estetykę i oryginalność, przyznając każdemu daniu określoną regulaminem ilość punktów zdecydowała, że najsmaczniejszym daniem jest Rogal Stróski, wykonany przez Stowarzyszenie Koło Gospodyń ?Pod Bocianim Gniazdem? w Stróżach.
