31 października 1918 roku Kraków, jako pierwsze polskie miasto, odzyskał niepodległość. 29 października, piątek uczczono w Krakowie92. rocznicę wyzwolenia Miasta spod władzy zaborczej.
fot. Bogusław Świerzowski / Infokraków24
Obchody wyzwolenia Krakowa rozpoczęły się na pl. Niepodległości uroczystością ?Niepodległość zaczęła się w Podgórzu?, upamiętniającą bohaterski czyn zbrojny naszych rodaków walczących o wolną i niepodległą Polskę, a zorganizowaną przez Radę Dzielnicy XIII. Na cmentarzu Rakowickim uczestnicy uroczystości, w tym reprezentacja młodzieży z siedmiu najstarszych liceów krakowskich wraz z pocztami sztandarowymi i przedstawiciele Historycznego Oddziału 13. Galicyjskiego Pułku Piechoty ?Krakowskie Dzieci?, złożyli kwiatów na grobie kpt. Antoniego Stawarza. Uroczystość na Rynku Głównym w południe otworzyła zmiana warty honorowej w wykonaniu Historycznego Oddziału 13. Galicyjskiego Pułku Piechoty ?Krakowskie Dzieci? i Straży Miejskiej Miasta Krakowa przed Wieżą Ratuszową, po której nastąpiło ślubowanie nowo przyjętych strażników miejskich oraz uczniów pierwszych klas krakowskich gimnazjów. Po ślubowaniu gimnazjalistów Prezydent Krakowa Jacek Majchrowski i Przewodniczący Rady Miasta Krakowa Józef Pilch złożyli kwiaty pod tablicą na Wieży Ratuszowej. Muzyczną oprawę uroczystości zapewniły Kolejowa Orkiestra Dęta i Krakowska Orkiestra Staromiejska. Na zakończenie uroczystości, uczniowie siedmiu najstarszych krakowskich liceów uczcili w sportowej rywalizacji rocznicę wyzwolenia miasta. Uczniowie rywalizowali w tradycyjnym biegu sztafetowym o szablę kpt. Antoniego Stawarza na terenie stadionu Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego, pl. Na Groblach 9. Każde liceum było reprezentowane przez cztery osoby ? dwójkę dziewcząt i dwójkę chłopców. Zawodnicy musieli pokonać dystans 4 x 600 metrów, który wyznaczały dwa okrążenia wokół stadionu Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego przy placu Na Grobach. Najszybsza szkoła otrzymała z rąk Józefa Pilcha – Przewodniczącego Rady Miasta Krakowa replikę szabli kpt. Stawarza z pamiątkowym grawerem oraz z rąk Jacka Majchrowskiego – Prezydenta Miasta Krakowa nagrody rzeczowe. Nad prawidłowym przebiegiem imprezy czuwał dyrektor biegu – Edward Stawiarz ? prezes WKS Wawel. Rywalizację wygrało VII LO, drugie miejsce zdobyło III LO, a trzecie – V LO. Kolejne
fot. Bogusław Świerzowski / Infokraków24
miejsca zdobyły: II LO, VI LO, I LO i IV LO. Pierwsza wojna światowa zakończyła się w Krakowie 31 października 1918. Tego
dnia Kraków przestał być częścią habsburskiej monarchii, walczącej od 1914 roku przeciwko Belgii, Czarnogórze, Francji, Italii, Rosji, Rumunii, Serbii, Wielkiej Brytanii. Tego dnia Kraków stał się częścią niepodległej Polski – państwa, które oficjalnie miało
powstać dopiero 11 listopada 1918 roku. W październiku mieszkańcy Krakowa postanowili wziąć sprawy w swoje ręce.
Polscy posłowie do austriackiego parlamentu oraz austriaccy oficerowie polskiej narodowości doprowadzili do pokojowego przejęcia władzy. W październiku roku 1918 było już dla wszystkich oczywiste, że Austro-Węgry przegrały wojnę. Klęski na frontach i trudne warunki życia ludności cywilnej spowodowały powszechne zniechęcenie. Panujący od roku 1916 cesarz Karol nie miał nawet cienia tego autorytetu, jakim cieszył się jego poprzednik, rządzący przez ponad sześćdziesiąt lat Franciszek Józef I. W całej monarchii panowało przekonanie, że dalszy sojusz z Niemcami doprowadzi Austro-Węgry do katastrofy. W Krakowie symboliczny wymiar miało przejęcie przez polskich żołnierzy ? ubranych jeszcze w austriackie mundury ? odwachu pod Wieżą Ratuszową. Dla uczczenia tego wydarzenia co roku dokonywana jest o godzinie 12.00 symboliczna zmiana warty. Następnie odbywa się bieg sztafetowy, w którym bierze udział młodzież z najstarszych krakowskich liceów. Zwycięska ekipa otrzymuje nagrodę. Jest to szabla kapitana Antoniego Stawarza, pierwszego oficera austriackiego narodowości polskiej, który w roku 1918 wypowiedział posłuszeństwo Wiedniowi.
Kpt. Antoni Stawarz, inicjator akcji oswobodzenia Krakowa był żołnierzem, kapitanem Wojska Polskiego, w czasach I Wojny Światowej porucznikiem armii austrowęgierskiej. W 1918 stworzył w wojsku organizację spiskową. 30 października żołnierze
pod jego dowództwem opanowali dworzec kolejowy w Płaszowie. Dzień po powstaniu Kapitan Stawarz z żołnierzami zajął austriackie koszary w Podgórzu, a następnie cały Kraków. Do wojska tłumnie przyłączali się mieszkańcy miasta, wśród nich liczni gimnazjaliści i studenci, którzy podkreślali podniosły nastrój, gromadząc się na Rynku Głównym. Według relacji Antoniego Stawarza, nieznani ludzie padali sobie w objęcia, płakano ze wzruszenia, że ?[…] przyszła upragniona chwila oswobodzenia?. Z wieży kościoła Mariackiego co godzinę rozlegał się dźwięk hejnału, na płycie Rynku słychać było patriotyczne pieśni. Po wojnie Antoni Stawarz awansował do stopnia kapitana, służył w 57. Pułku Piechoty w Tarnowie. W 1935 rozpoczął pracę w krakowskim magistracie. W czasie II wojny światowej był członkiem Armii Krajowej. Zmarł w 1955 roku, spoczywa na cmentarzu Rakowickim. Jego imię nosi jedna z uliczek na krakowskim Podgórzu. [nggallery id=1]
źródło: Inf.Pras.UMK
