Podróżowanie w rytmie eko to nie tylko kontakt z naturą i przemierzanie szlaków w poszukiwaniu bliskości dzikiej przyrody. Równie istotne dla ekoturysty jest poznanie lokalnej kultury i tradycji. To dzięki wytworom ludzkich rąk i umysłów, zwyczajom i obrzędom przekazywanym z pokolenia na pokolenie regiony nabierają charakteru i unikalnych cech świadczących o ich wyjątkowości. Kultura obok dziedzictwa przyrodniczego jest naturalnym zasobem regionu, dzięki któremu lokalni definiują swoją tożsamość, a przyjezdni mogą zachwycać się unikalnym charakterem miejsca.
W Krakowie i okolicy
Kraków – stolica Małopolski to miasto, w którym tętni życie kulturalne i artystyczne. Od wieków tworzyli tu wybitni artyści wszystkich dziedzin sztuki. Kraków przyciąga mieszkańców, turystów z kraju i zagranicy bogatą ofertą teatrów, muzeów, galerii, opery i filharmonii. Spacerując po mieście odnaleźć jednak także można wyjątkowe miejsca, które często nie są opisywane na kartach najpopularniejszych przewodników turystycznych, czasem o ich istnieniu nie wiedzą nawet miejscowi.
Każdy kojarzy smoka wawelskiego ziejącego ogniem u stóp wawelskiego wzgórza, ale nie każdy wie, że Galeria Bronisława Chromego, twórcy tego pomnika znajduje się w Parku Decjusza. Tam właśnie w otoczeniu zieleni i śpiewu ptaków można podziwiać prace artysty, wykonane z brązu i rzecznych kamieni. To niezwykłe miejsce z założenia jest również obszarem ekspozycji prac młodych krakowskich artystów, którzy pokazują światu swój talent i kunszt artystyczny.
Z kolei prawdziwy klimat Młodej Polski można poczuć w Bronowicach, gdzie w Rydlówce – Muzeum Młodej Polski ekspozycja przypomina uczestników – bohaterów „Wesela” i ukazuje niezwykły wpływ folkloru Bronowic na twórczość krakowskich artystów przełomu XIX i XX w. Zobaczymy tu piękną wystawę malarstwa okresu Młodej Polski eksponującą krajobrazy i mieszkańców bronowickiej wsi.
Od krakowskiej Cricoteki można rozpocząć wędrówkę szlakiem twórczości Tadeusza Kantora, wybitnego malarza, reżysera i scenografa, twórcy awangardowego teatru Cricot2. Kiedy dotrzemy do Huciska, gdzie obok drewnianej willi, należącej niegdyś do artysty stoi 14 metrowe krzesło z cyklu „pomników niemożliwych” z pewnością będziemy zaskoczeni niezwykłym widokiem. Stąd niedaleko już do Nowego Wiśnicza, gdzie można ruszyć szlakiem pamiątek po słynnym malarzu Janie Matejce, który dzięki bliskim relacjom z rodziną żony dużo czasu spędzał na ziemi wiśnickiej. I dalej do Lipnicy Murowanej, gdzie szczególnie podczas niedzieli palmowej ściągają prawdziwe tłumy, by zobaczyć słynny konkurs palm wielkanocnych.
Na Ziemi Tarnowskiej
Ziemia Tarnowska to prawdziwy raj dla melomanów i wielbicieli muzyki klasycznej. W Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach, nowoczesnym i ascetycznym budynku posadowionym wśród sielankowych pól i łąk wybrzmiewają regularnie nie tylko dzieła Maestro, ale także inne, znane utwory muzyki klasycznej w najlepszym wykonaniu. Centrum warto odwiedzać o każdej porze roku, ale szczególnie latem, gdy trwa cykliczny Festiwal Muzyczny Emanacje.
Planując wędrówkę po Pogórzu Ciężkowickim, w poszukiwaniu pięknych dźwięków, koniecznie trzeba odwiedzić Kąśną Dolną i tamtejszy dworek, w którym mieści się Centrum innego wirtuoza fortepianu – Ignacego Jana Paderewskiego. Liczne koncerty i festiwale przyciągają tu muzyków i melomanów z całego świata. Na szczególną uwagę zasługuje odbywający się od 1996 r. Festiwal Muzyki Kameralnej Bravo Maestro i Festiwal Tydzień Talentów – wydarzenie, które od lat daje młodym, dobrze rokującym artystom szansę sprawdzenia i zdyskontowania swoich umiejętności.
Z kolei wycieczka do malowanego Zalipia umożliwia żywy kontakt ze sztuką ludową i miejscowym folklorem. Doroczny konkurs pod nazwą „Malowana Chata”, organizowany przez Muzeum Okręgowe w Tarnowie oraz Dom Malarek w Zalipiu, to najstarszy konkurs sztuki ludowej w Polsce. Powstałe w wyniku rywalizacji ludowych malarek prace można podziwiać przez cały rok przy domostwach w Zalipiu. Zwiedzając Zalipie nie tylko ogląda się zdobne kwiatowe ornamenty, ale także rozmawia z gospodyniami o efektach ich pracy, pasji i tradycji.
W nieodległym Odporyszowie poznamy historię Jana Wnęka – małopolskiego Ikara – prawdopodobnie pierwszego na świecie konstruktora sterownej konstrukcji latającej i ludowego rzeźbiarza nawet 500 figur, płaskorzeźb, ołtarzy i kapliczek.
Na Podhalu
Podhale i Orawa to mieszanka kultur i lokalnych zwyczajów. Na szlaku można odkryć niezwykłe miejsca związane z twórczością lokalnych artystów.
W Lipnicy Wielkiej ciągle żywe są wspomnienia o Heródku orawskim rzeźbiarzu, który u stóp Babiej Góry tworzył swoje dzieła z natury – korzeni, świerkowych klocków i gonta. Twórca wierzył, że świątki w postaci prostych drewnianych figurek o wyraźnie zarysowanych twarzach zachęcą ludzi do pobożności.
W Stryszawie sztuką stało się zabawkarstwo – tamtejsze ręcznie robione zabawki doczekały się nawet swojego święta, które odbywa się cyklicznie na przełomie maja i czerwca.
Dalej, pod Tatrami, zarówno na miłośników rdzennej sztuki ludowej, jaki i tej wysokiej czeka wiele miłych niespodzianek. Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara od pokoleń kształci lokalnych artystów plastyków, spod ich rąk wychodzą wybitne arcydzieła charakterystyczne dla stylu zakopiańskiego. Szczególnie przykuwa uwagę malarstwo na szkle. Raz w roku Zakopane zmienia się w stolicę światowego folkloru – a to za sprawą Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich. Wydarzenie uświetniają koncerty i widowiska artystów folkowych z całego świata. Stolica Polskich Tatr to również ukochane miasto artystycznej bohemy. Góry i charakterystyczny klimat inspirował artystów takich jak Jan Kasprowicz, Adam Asnyk, Mieczysław Karłowicz, Władysław Orkan, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Wojciech Kossak, Jarosław Iwaszkiewicz i wielu innych. Spacerując po mieście z łatwością można odnaleźć liczne pamiątki po tych wybitnych artystach i ich twórczości.
Jeden z wieczorów podczas pobytu w Zakopanem lub okolicy warto przeznaczyć na wizytę w Teatrze im. Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wybitni artyści, ciekawy repertuar i klimatyczna scena sprawiają, że wizyta w teatrze to doznanie wręcz mistyczne.
Najlepszą propozycją dla wielbicieli podhalańskiego folkloru będą Sabałowe Bajania w Bukowinie Tatrzańskiej, góralska muzyka i miejscowe legendy ubarwia każdą ekowycieczkę po Podtatrzu.
W Małopolsce Zachodniej
Swoją niepowtarzalną atmosferą, malowniczym krajobrazem i sielskim klimatem artystów od lat przyciąga Lanckorona, to tu powstaje charakterystyczna ceramika, ptaki, koty i anioły wyróżniają się na tle innych artystycznych wyrobów. To tu podczas warsztatów gitarowych Festiwalu Terra Artis rozbrzmiewają harmonijne dźwięki sześciostrunnych instrumentów. O artystyczne dokumentowanie lanckorońskich wydarzeń i miejscowych legend dba miejscowy twórca Kazimierz Wiśniak – malarz, rysownik i współtwórca legendarnej krakowskiej Piwnicy pod Baranami. Jego prace można oglądać w Galerii Lanckorońskiej mieszczącej się przy Rynku i w zbiorach miejscowej biblioteki.
Budynek dawnej kantyny fabryki Polskiej Spółki Obuwia Bata w Chełmku od lat powojennych wyznacza centrum życia kulturalnego regionu. Funkcjonuje tam kino „Iluzja”, galeria „Epicentrum”. W zbiorach ośrodka znajduje się także kilkanaście obrazów Włodzimierza Czerwy – artysty, filozofa i ekscentryka znad Przemszy. Niecodzienna, industrialna sceneria tworzy dobrą przestrzeń dla koncertów, spotkań, wernisaży, spektakli. W pobliżu, w otoczeniu wysokich drzew, na naturalnej, kwietnej, monokulturowej łące prezentowana jest ekspozycja 24 rzeźb i obiektów artystycznych. Prace powstawały i powstają w trakcie rezydencji artystycznych i plenerów.
Zwiedzając Oświęcim warto poświęcić chwilę na spacer pośród monumentalnych malowideł na ścianach budynków. Kilka z nich zostało wykonanych przez znanych współczesnych artystów: Ewę Dwurnik, Rafała Olbińskiego, czy Andrzeja Pągowskiego. Większość z nich swoją tematyką nawiązuje do propagowania pokoju, przełamywania barier i stereotypów kulturowych, a także przekazywania ducha tolerancji.
Olkusz – srebrne, miasto i jeden z najstarszych ośrodków górniczych, w którym zlokalizowane jest niezwykłe muzeum – Muzeum Twórczości Władysława Wołkowskiego, znanego polskiego dizajnera, specjalizującego się w dziełach z wikliny, a także słomy, sznura lnianego i konopnego, trzciny i drewna. W swoich dziełach umiejętnie splatał sztukę z naturą, a jego prace można podziwiać w Dworku Machnickich.
Najlepszym sposobem na odkrycie najciekawszych tajemnic i zakątków Jury jest odbywająca się we wrześniu Juromania – Święto Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Przez trzy dni w kilkunastu lokalizacjach nie brakuje licznych pokazów historycznych, koncertów, warsztatów, możliwości zwiedzania zamków na Szlaku Orlich Gniazd i wielu innych atrakcji.
Na Ziemi Sądeckiej
Podróż po Ziemi Sądeckiej w poszukiwaniu lokalnych walorów kulturowych warto rozpocząć w Krynicy-Zdroju, gdzie latam, w trakcie Festiwalu im. Jana Kiepury odbywają się koncerty najpiękniejszych przebojów muzyki operowej, operetkowej i kameralnej, spektakle operetkowe i operowe, występy młodych artystów oraz spotkania z gwiazdami. W Krynicy odnajdziemy także wiele pamiątek po Nikiforze, samotnym, żyjącym w nędzy, artyście samouku, wybitnym przedstawicielu nurtu prymitywizmu, zwanego sztuką naiwną. Na resztkach papieru lub tektury malował autoportrety, portrety, motywy cerkiewne, krajobrazy (głównie krynickie), architekturę i pejzaże.
Kulturalną wizytówką Sądecczyzny i afirmacją różnorodności, wielokulturowości i bogactwa kultur Nowej Europy jest Pannonica Festival, który w tym roku planowany jest na wrzesień. Pannonica jest miejscem spotkań i celebrowania kontaktu z żywą kulturą nad Popradem. To prawdziwa gratka dla miłośników muzyki etno-folk, którzy tłumnie przybywają na Sądecczyznę.
Wszystkich, niespiesznie spędzających wolny czas w tym rejonie Małopolski przyciągnie również stała oferta kulturalna Małopolskiego Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu – jednego z najprężniej działających ośrodków kultury. Liczne i zróżnicowane wydarzenia kulturalne, festiwale, projekty edukacyjne tworzą bogaty katalog, w którym każdy znajdzie coś odpowiedniego dla siebie.
– Każdy uważny ekoturysta na szlaku swojej wędrówki poszukuje pamiątek przeszłości, podziwia dzieła lokalnych artystów, bacznie obserwuje miejscowe zwyczaje i odkrywa tajemnice ludowych tradycji. Miejscami z wyjątkową atmosferą i klimatem są małe lokalne galerie sztuki, ośrodki kultury, miejscowe imprezy i wydarzenia. W Małopolsce jest wiele takich miejsc i na szlaku ekoturystycznej, podróżniczej przygody warto zapoznać się z ich ofertą. Dzięki temu można się przekonać, jak ciekawa i zróżnicowana pod względem kulturowym jest Małopolska , a także jak wiele kryje w sobie tajemnic. Gorąco zachęcam do uważnego zwiedzania, wyostrzenia wszystkich zmysłów i odkrywania regionu przez sztukę, muzykę, dzieła lokalnych twórców, unikatowe tradycje, lokalne wydarzenia. Kontakt z lokalną kulturą i sztuką daje możliwość uzupełnienia naszych podróży o niezapomniane wrażenia i wspomnienia. Inspiracją do odkrywania lokalnych atrakcji i pamiątek są przewodniki „Podróże po Małopolsce w rytmie eko” dostępne w serwisie internetowym visitmalopolska.pl. Serdecznie zapraszam do lektury i planowania letnich wojaży – zachęca wicemarszałek województwa małopolskiego Tomasz Urynowicz.
